Temel İslam Bilimleri Bölümü

Prof. Dr. Alparslan Hanzade (Bölüm Başkanı)

Temel İslam Bilimleri Bölümü altında 8 anabilim dalı bulunmaktadır.

• TEFSİR

    Tefsir İlmi, Kur’ân’ın en doğru bir şekilde açıklanmasını hedefleyen bir ilimdir. Bilindiği gibi Kur’ân’ın ilk açıklayıcısı Hz. Peygamber (s.a.v.)’dir. Bu görev kendisine bizzat Yüce Allah (c.c.) tarafından verilmiştir. O’nun ashabı da gerek O’ndan aldıkları bilgileri ve gerekse kendi anlayışlarını daha sonraki nesle aktarmışlardır. Daha sonra gelenler de aynı rolü oynamışlar, öncekilerden aldıkları bilgilere ilavelerde bulunarak kendilerinden sonra gelenlere intikal ettirmişlerdir.

     Zamanla Kur’ân ve onun tefsiri ile ilgili pek çok yan ilim dalları ortaya çıkmaya başlamıştır. (Kur’ân Tarihi, pek çok sayıda Ulûmu’l-Kur’ân, Tefsir Usûlü). Tefsirler başlangıçta rivâyet tefsirleri olarak telif edilmiş, daha sonraları da dozu artarak dirâyet tefsiri şeklinde gelişmiştir. Hatta yazarlarının eğilimlerine göre Fıkıh, Dil-Bilim, Edebiyat, Kelam, Tasavvuf, Felsefe, Tabiî İlimler vb. ağırlıklı tefsirler de kaleme alınmıştır.

     Son yıllarda ise Kur’ân’da belli bir konu ile ilgili ayetlerin geniş bir şekilde değerlendirildiği konulu tefsir çalışmaları yapılmaya başlanmıştır. Kur’ân, hayatın bütününü içine alan bir kitap olarak dolaylı ve dolaysız pek çok konuya temas etmiştir. Bu sebeple onu açıklamaya çalışanlar da, onun daha iyi anlaşılmasına yarayacak her türlü bilgiden yararlanmışlar ve bundan sonra da yararlanmaya devam edeceklerdir.

Bu anabilim dalında şu konular incelenmektedir:

1. Kur’ân-ı Kerîm tarihi,
2. “Kur’ân İlimleri” ana başlığı altındaki literatür,
3. Kur’ân’ın ele aldığı ana konular,
4. Kur’ân’ın yorumlanmasının metotları,
5. Tarih boyunca oluşan tefsir birikimi
6. Günümüz İslâm dünyasında ve oryantalist bilim çevrelerinde gerçekleştirilen belli başlı Kur’ân araştırmaları.

• HADİS

     İslâm dininin ikinci temel kaynağı olan Sünnet’in yazılı bilgi ve belgelerini oluşturan hadîs metinlerini, geçirmiş olduğu tarihî süreci de dikkate alarak hadîs usûlü kaideleri çerçevesinde sened, metin ve muhteva açısından tetkik eden ve bunların güncel yorumlarını yapmaya çalışan bir disiplindir.

    Hz. Peygamber’in söz, fiil ve takrîrlerinden müteşekkil hadîs metinlerini, bu alanın bilimsel amaç, araç ve metotlarını kullanmak kaydıyla bireylerin pratik hayatta ihtiyaç duyacakları düşünce ve davranış örneklerini sahih ve sağlam sünnet verilerine dayandırılması hedeflenmektedir.

     Hadîs İlimleri ve Usûlü, Hadîs I ve Hadîs II zorunlu ders olarak lisans düzeyinde okutulmaktadır. Ayrıca bu bilim dalında Ahkâm Hadîsleri ve Yorumları, Günümüz Hadîs Problemleri, Hadîs İlminde Rical ve Metin Tenkidi, Hadîs Tartışmaları, İslâm Akaidinin Hadîs Kaynakları seçmeli ders olarak yer almaktadır.

• KELÂM

    Kelâm; en üstün Varlık’ı yani Allah’ı, varlık bakımından özüne ait niteliklerini ve kendi dışındaki varlıklarla ilişkisini konu edinen bir ilimdir. Bu yapısıyla Kelâm, İslam vahyi ile ortaya çıkan teolojik gerçeklikte Kur’ân’da tevhid kavramı ile ifade edilen inanç anlayışını ve İslam’ın “Ulûhiyet”, “Nübüvvet” ve “Meâd” olarak sistematize edilen diğer inanç konularını rasyonel olarak temellendirme çabalarını ifade eder.

     Bunun yanı sıra Kelâm, tüm tarihi boyunca olduğu gibi günümüzde de kesin delillerden hareket ederek dini inançları ortaya koymayı, bunlarla ilgili zihinlerde var olan şüpheleri ortadan kaldırmayı da hedeflemektedir. Kelâm’ın önünde duran, ama ne kadar ilgilendiği tartışmalı olan bir diğer konu ise, toplumsal problemlere olan ilgisidir. Kelâm’ın önüne hedef olarak Tanrı’yı ve Tanrısal olanı koyması ve Tanrı’yla ilgilenmeyi şerefli bir ilim olmasının temeli olarak görmesi, insanla ve insani olanla irtibatını zayıflatmıştır. Kelamın tarihsel dinamikleri içerisinde zayıf kalan toplumsal sorunlar Fakültemiz Kelam Anabilim Dalında temel ilgi alanı haline getirilmeye çalışılmaktadır. Bu çerçevede İnsan (Toplum), Tarih, Tabiat gibi temalar kelamın temel ilgili alanı olarak tanımlanmaktadır.

     Mevcut müfredat çerçevesinde Kelâm, Lisans düzeyinde ‘‘İslâm İnanç Esasları’’, “Kelâm I”, ‘‘Kelâm II”, “Kelâm Tarihi” ve “Günümüz Kelâm Problemleri” adlarıyla okutulmaktadır. İslâm İnanç Esasları dersinde, îman esasları ayrıntılı bir şekilde ele alınmakta ve okutulmaktadır. Kelâm I ve Kelâm II derslerinde, klasik kelam konuları arasında yer alan Mu’tezile, Eş’ârî ve Maturidî Kelâm sistemleri temelinde karşılaştırmalı olarak verilmektedir. “Kelâm Tarihi” dersinde ise Kelâm ilminin tarihsel gelişimi, kelâmî görüşlerin ortaya çıktığı toplumsal, kültürel ve düşünsel dinamikler dikkate alınarak Kelam ile tarih arasındaki yapısal ilişki ortaya konmaktadır. “Günümüz Kelâm Problemleri” dersinde de Reenkarnasyon, Satanizm, Kök Hücre, Din-Bilim İlişkisi, Din-Siyaset İlişkisi ve Ateizm gibi çağdaş kelam sorunları ele alınmaktadır.

• TASAVVUF

    Tasavvuf Anabilim Dalı, İslâm dininin içerdiği bilgi ve düşünce birikimini öğrenme ve bu birikimi pratik hayata yansıtma gayretiyle Müslümanlarca sergilenen samimi gayretleri ve tüm bunların Kur’ân ve Sünnette yer alan unsurlarını incelemektedir.

     Bu Anabilim Dalı, bilgi ve değer anlayışı önde gelen örnek şahsiyetleri ilmî usûllerle tanıtmakta, Türk ve Osmanlı Dönemi tasavvuf kültürü araştırmalarına ayrı bir önem vermekte ve bu disiplinin diğer temel disiplinlerle olan ilişkisini ve karşılıklı etkilerini ortaya koymayı hedeflemektedir. 

ARAP DİLİ VE BELAGÂTI

    Arap Dili ve Belagâtı Anabilim Dalı, İslâm dininin temel kaynaklarını doğrudan anlayabilmek, Temel İslam Bilimleri ve Kültür Tarihi alanlarında yazılmış olan klasik ve modern eserleri inceleyebilmek maksadıyla öncelikle en önemli kaynak dil olan Arapçanın öğrenilmesini kendine gaye ve hedef edinmiştir.

     Bu alan içerisinde yer alan bazı kavram ve dil inceliklerinin anlaşılması için de belagât ismi altında, özellikle de bu dile ait muhtelif disiplinlerin bilinmesi gerekmektedir. Bu nedenle Arap Dili ve Belagâtı Anabilim Dalı, lisans düzeyinde Arapçayı dil ve gramer olarak bilimsel metotlar ve modern araç-gereçlerle öğretmeye çalışmaktadır. 

• İSLAM HUKUKU

    İslâm Hukuku, İslâm’ın günlük hayata ilişkin hükümlerini belirli delillere ve kaynaklara dayanarak ortaya koyan ve böylece ferdin dinî hak ve yükümlülüklerini bilmesini sağlayan bir bilimdir.

    İslâm Hukuku ile;

     1-Kişinin Allah’a karşı görevlerinin amelî yönü (ibadetler),

     2-Müslüman toplumlarda oluşan hukukî birikim ve gelenek,

     3-Dinî-hukukî hükümlere ulaşmada izlenen metotlar,

     4-İbadet ve hukuk alanına ait hükümlerin felsefî temelleri,

     5-Modern hukuk düşüncesi ve bu alana ait temel kavram ve teorilerin tanıtılması hedeflenmiştir.

     Kişinin, rabbiyle, diğer insanlarla ve toplumla ilişkilerini düzenleyen İslâm Hukuku, hayatın tüm aşamalarının kapsar. İslâm hukukunun konusunu ana hatlarıyla aşağıdaki şekilde ifade edebiliriz: İbadetler, Aile Hukuku, Sosyal ilişkiler, Ceza Hukuku ve Miras Hukuku.

     “İslâm Hukuku”, “İslâm Hukuku Tarihi”, “İslâm Hukuku Usûlü”, “Mukayeseli İslâm Hukuku”, “Din ve Devlet”, “Din ve İktisat”, “Klasik ve Modern Fıkıh Metinleri”, “Günümüz Fıkıh Problemleri “gibi dersler okutulmaktadır.

• İSLAM MEZHEPLERİ TARİHİ

    İslam’ın siyasi, itikadi ve ameli sahadaki düşünce ekolleri diyebileceğimiz mezhepler, dinin anlaşılma biçimi ile ilgili farklılıkların kurumlaşması sonucu ortay çıkmış olan beşeri oluşumlardır. Siyasi, içtimai, iktisadi, tarihi, kültürel, coğrafi ve benzeri sebepler, din anlayışında birtakım farklılaşmalara yol açmıştır. Bu farlılaşmaların belirli bir süreç dâhilinde kurumsallaşması, görüşlerin sistematik nitelik kazanarak sosyo-kültürel yapıyı derinden etkilemesi ve oluşan mecrada, temel argümanları desteklemek ve temellendirmek amacıyla fikir üretilmeye başlanması, karşımıza mezhep olgusunu çıkarmıştır. İslam Mezhepleri Tarihi, siyasi ve itikadi gayelerle vücud bulmuş İslam’ın düşünce ekolleri olan bu beşeri oluşumları, bilimsel yöntemlerle inceleyen bir bilim dalıdır.

     İslam Mezhepleri Tarihi, bütün İslami anlayışları ve fikirleri bir araya toplayan bir bilim dalı olup, mezhepleri olduğu gibi inceler. Her mezhebi kendi kaynaklarına, kendi iddialarına göre ele alır ve tanıtır. Dolayısıyla da mezheplerin görüşlerini anlatırken objektif bir yaklaşım içindedir. İslam Mezhepleri Tarihi, geçmişte var olan fırkaların veya bugün yaşamakta olan mezhep ve çağdaş İslami akımların İslam’ı nasıl anladıklarını ortaya koymaya çalışır ve mezheplerin savunduğu fikirlerin tarihini, siyasi ve içtimai temellerini ortaya koyar. Böylece fırkalar arasındaki ihtilaf noktaları aydınlanır ve belki de gereksiz düşmanlıklar yerini dostluk ve ortak anlayışa bırakır.

• ARAP DİLİ VE BELAGÂTIARAP

    Arap Dili ve Belagâtı Anabilim Dalı, İslâm dininin temel kaynaklarını doğrudan anlayabilmek, Temel İslam Bilimleri ve Kültür Tarihi alanlarında yazılmış olan klasik ve modern eserleri inceleyebilmek maksadıyla öncelikle en önemli kaynak dil olan Arapçanın öğrenilmesini kendine gaye ve hedef edinmiştir.

     Bu alan içerisinde yer alan bazı kavram ve dil inceliklerinin anlaşılması için de belagât ismi altında, özellikle de bu dile ait muhtelif disiplinlerin bilinmesi gerekmektedir. Bu nedenle Arap Dili ve Belagâtı Anabilim Dalı, lisans düzeyinde Arapçayı dil ve gramer olarak bilimsel metotlar ve modern araç-gereçlerle öğretmeye çalışmaktadır.

• KUR'AN-I KERİM OKUMA VE KIRAAT
  

    Kur'ân-ı Kerim’in kurallarına uygun biçimde okunmasının teori ve pratiği,

    Kur’an kelimeleri üzerindeki farklı okuyuşları konu alan Kıraat ilmi ve farklı kıraatların tanınması,

    Kur’an harflerinin fonetiği ile ilgili teorik bilgilerin yanı sıra bazı sûrelerin ezber pratiği,

    Kur'an'ın içeriği ve konu dağılımı ile ilgili temel bilgilerin kavranması amaçlanır.

    İslam dininin temel kaynağı olan Kur’an’ı Kerim’in kurallarına uygun olarak okunması, kelimelerinin doğru şekilde telaffuz edilmesi, İslami ilimler eğitimi içerisinde önemli bir yer tutmaktadır. Kur’an kelimeleriyle ilgili farklı okuyuş türlerinin Kur’an’ın tefsirinde önemli derecede katkı sağladığı bilinmektedir.